Odkąd świat obiegła wiadomość o śmiertelnej epidemii wywołanej przez wirus Ebola w Afryce Zachodniej, zacząłem coraz baczniej przyglądać się chorobom tropikalnym, na które narażony jest każdy z nas. Co tak naprawdę wiedziałem o malarii? Niewiele, a warto pogłębić tę wiedzę. Oto informacje, jakie udało mi się znaleźć.
Malaria - co to jest?
Malaria, zwana febrą czy zimnicą, to groźna choroba pasożytnicza występująca w rejonach tropikalnych. Wywoływana jest przez pierwotniaki zwane P. falciparum, P. malariae, P. ovale i P. vivax. Te ostatnie najczęściej pojawiają się w krwi człowieka. Przenoszone są przez samice 80 różnych gatunków komarów Anopheles.
Ofiary malarii można liczyć w milionach. Każdego roku zarażonych zostaje ok. 220 mln osób, głównie Afrykańczyków. 1-3 mln staje się śmiertelną ofiarą choroby. Są to głównie dzieci do 5 roku życia.
Malaria pojawia się w rejonach tropikalnych i subtropikalnych, które obejmują około 100 państw świata. Rocznie narażonych jest na nią ponad miliard ludzi - stałych mieszkańców tropikalnej strefy Azji, Afryki czy Ameryki, a także turystów.
Jak można zarazić się malarią?
Malaria roznoszona jest przez komary. Ale zarazić można się nią także poprzez transfuzje krwi, skażone igły czy strzykawki. Małe dzieci mogą zostać zarażone podczas porodu - przez kontakt z łożyskiem matki.
U człowieka najczęściej dochodzi do zakażeń zarodźcem ruchliwym, małpim i sierpowatym, przy czym ten ostatni powoduje najcięższą postać choroby i najczęściej prowadzi do zgonu. Warto zdawać sobie sprawę z tego, że człowiek jest dla pierwotniaków powodujących malarię jedynie ogniwem pośrednim. Ludzkie ciało to tylko “inkubaror”, w którym mają one dojrzeć. Proces rozmnażania zarodźców zachodzi w organizmie komarów.
Jak wygląda droga rozprzestrzeniania się malarii? Aby do tego doszło, komar musi ukąsić zarażonego człowieka. Wóczas, przez okres 8-35 dni, zarodźce namnażają się w jego organizmie i w momencie ukąszenia osoby zdrowej, przechodzą do krwi, by powtórzyć cykl wzrostu.
W których rejonach świata występuje malaria?
Zarodźce malarii najlepiej czują się w rejonach tropikalnych, w których temperatura waha się od 16 do 33 st. C, położonych do 2000 m n. p. m., gdzie wilgotność powietrza utrzymuje się na poziomie 60% (najgorszym okresem jest pora deszczowa). Jak się okazuje, tereny te obejmują terytoria ponad 100 państw świata. Larwy komarów jak i same komary są najbardziej aktywne właśnie w takich warunkach. Nie oznacza to, że w miejscach, gdzie roczna temperatura waha się od 10 do 16 stopni C. nie można ich spotkać. Można, są po prostu mniej ruchliwe. Ryzyko zarażenia malarią jest tam mniejsze, ale nie zerowe.
Warto wiedzieć, że komary żerują najczęściej w regionach wiejskich. Dlatego ryzyko na zachorowanie na malarię w miastach jest o wiele mniejsze. I znowu nie znaczy to, że nie musimy uważać. Malaria nadal nie zniknęła z miast Afryki (mimo antymalarycznej akcji WHO prowadzonej nieprzerwanie od lat 50. XX w.).
Jakie są objawy malarii?
Objawy malarii często mylone są innymi chorobami, w których występuje gorączka np. z gruźlicą, zapaleniem opon mózgowych czy grypą. Co może wzbudzać podejrzenia, że do naszego organizmu dostały się pierwotniaki malarii?
- wysoka gorączka
- wymioty i inne zaburzenia dzialania przewodu pokarmowego
- bóle i zawroty głowy
- świąd
- nudności
- bezsenność, psychoza, koszmary
- kołatanie serca
- zanik łaknienia
- biegunka
Jeśli wróciliście z krajów, w których występuje malaria, nie lekceważcie nawet najdrobniejszych objawów. Zwykle pojawiają się ok. 15 dni od momentu ukąszenia przez komara, dlatego - jeśli podejrzewacie u siebie lub bliskich zimnicę - skierujcie swoje kroki do szpitala. O tym, czy zostaliście zarażeni, dowiedzie się z dokładnej morfologii krwi.
Leczenie malarii
Leczenie malarii jest dość długie i trudne, ponieważ zarodźce uodparniają się bardzo szybko na lek, z którym mają styczność. Zwykle zarażonemu zimnicą podaje się określone dawki chininy, chlorochiny, meflochiny, halofantryny, pirymetaminy czy atowakwonu. Nie dają one jednak stuprocentowej gwarancji wyleczenia. Co więcej, nie ma jasnych danych potwerdzających ich skuteczność.
Skutki zachorowania na malarię
Jednym ze skutków zachorowania na malarię jest śmierć. Rocznie dotyka ona 1-3 mln ludzi na ziemi. Wśród ofiar są głównie dzieci. W środowisku naukowym uważa się, że zarodźce malarii przyczyniły się do największej selekcji naturalnej w historii rozwoju ludzkości. Świadczy o tym fakt naturalnej odporności na malarię u większości mieszkańców terenów tropikalnych.
Najczęstszymi skutkami zachorowania na malarię są: obniżenie odporności, problemy ze wzrokiem, wątrobą, bezsenność, nerwice.
Profilaktyka antymalaryczna
Malaria to groźna choroba, co nie oznacza, że dotyka wszystkich. Niektóre osoby posiadają naturalną zdolność odpierania malarycznych zarodźców. Tymi szczęśliwcami są m.in. Afrykańczycy wykazujący odporność na zakażenia P. vivax, osoby z hemoglobiną S, C czy E oraz osoby dorosłe, które przebyły już malarię (choć nie oznacza to, że ponownie nie zachorują - odporność na zarodźce malarii zanika po przebywaniu przez dłuższy czas poza strefą malaryczną).
Nie wynaleziono dotychczas skutecznej szczepionki na malarię. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania stosuje się jednka kilka środków. Są to:
- Chemioprofilaktyka, czyli profilaktyczne podawanie leków antymalarycznych (atowakwonu, proguanilu, doksycykliny, meflochiny, chlorochiny).
- Stosowanie naturalnych odstraszaczy (repelentów).
- Stosowanie płynów na komary, maści, spiralek, świec zapachowych.
- Używanie moskitier (szczególnie podczas snu).
- Częsty prysznic (komary lubią zapach ludzkiego potu).
Pamiętajcie! W związku z tym, że naukowcy nie są w stanie opracować skutecznej szczepionki przeciw malarii, profilaktyka tego typu jest niezwykle ważna.
Ciekawostka: Trudności z wynalezieniem szczepionki na malarię sprawiły, że od 2002 roku naukowcy pracują nad genetycznie zmodyfikowanym gatunkiem komara, który będzie odporny na zarodźce.
Kraje, w których można zarazić się malarią:
- Afganistan
- Angola
- Arabia Suadyjska
- Argentyna
- Azerbejdżan
- Bangladesz
- Belize
- Benin
- Bhutan
- Birma
- Boliwia
- Botswana
- Brazylia
- Burkina Faso
- Burundi
- Chiny
- Czad
- Dominikana
- Dżibuti
- Ekwador
- Erytrea
- Etiopia
- Filipiny
- Gabon
- Gambia
- Ghana
- Gruzja
- Gujana
- Gwatemala
- Gwinea
- Haiti
- Honduras
- Indonezja
- Irak
- Iran
- Jamajka
- Jemen
- Kambodża
- Kamerun
- Kenia
- Kirgistan
- Kolumbia
- Komory
- Kongo
- Korea Północna i Południowa
- Kostaryka
- Laos
- Liberia
- Madagaskar
- Malawi
- Malezja
- Mali
- Mauretania
- Mayotte
- Meksyk
- Mozambik
- Namibia
- Nepal
- Niger
- Nigeria
- Nikaragua
- Pakistan
- Panama
- Papua Nowa Gwinea
- Paragwaj
- Peru
- RPA
- Repubilka Środkowoafrykańska
- Sahara Zachodnia
- Salwador
- Senegal
- Sierra Leone
- Somalia
- Sri Lanka
- Suazi
- Sudan
- Surinam
- Tadżykistan
- Tajlandia
- Tanzania
- Timor Wschodni
- Togo
- Turcja
- Uganda
- Uzbekistan
- Vanuatu
- Wenezuela
- Wietnam
- Wybrzeże Kości Słoniowej
- Wyspy Salomona
- Wyspy Św. Tomasza i Księżyca
- Wyspy Zielonego Przylądka
- Zambia
- Zanzibar
- Zimbabwe
Mam nadzieję, że przedstawione tu informacje wam pomogły. Malaria to groźna i straszna choroba. Uważajcie na siebie podczas wakacji w tropikach!
Grafika przygotowana przez klinikę euroClinix na podstawie następujących źródeł:
- 10 facts on malaria. World Health Organization (WHO). URL: who.int
- About Malaria. Centers for Disease Control and Prevention. URL: cdc.gov
- NHS. URL: nhs.uk
- Origins of the current outbreak of multidrug-resistant malaria in southeast Asia: a retrospective genetic study. The Lancet. thelancet.com
